Arquivo da categoría: textos

do papel (varadura 1)

catro ou cinco cambios nos cortes de verso e unha solución sinxela para alixeirar unha imaxe.
esas cousas que, cando as descobres, non entendes como non as viras desde o principio.
 

unha balea varada na praia
estarrece como a ruína dun imperio

é unha postal imposíbel
no centro da paisaxe
 
 

treme o aire que paira
inmóbil ao seu redor

e morre tan lento
que a súa agonía semella só
un simulacro
 
 

non ten
esa tensión do horizonte
senón acaso a conciencia de ser
ela mesma todo un final
 
 

a balea é un deus caído
pero non é o seu recendo o que estarrece

tal vez sexa o sabernos
tanto máis fráxiles
 
 

a expectación arrastra
un conxunto caótico de singraduras

océanos á espreita
 
 

non fose tan inmensa
e parecería estar a piques de fuxir
 
 

a balea é
unha espera deitada

se falas con ela
parecerá que escoita a túa dor
e devólveche preamar
 
 
 

uns nenos achéganse
pés na area fría

observan con distancia
 

a balea non pode moverse
pero non é o seu cheiro
o que estarrece

acaso sexa
a inmensidade da metáfora

do papel (navegar 1)

con este texto sucédeme case o contrario que co anterior: as diferentes versión apenas se diferencian unhas das outras. neste caso, retoquei algo algúns cortes de verso para poñelos máis na liña das correccións que fixera nos outros. tamén lle dei unha volta á sintaxe dalgún fragmento que non acababa de pechar de todo.
 

navegar a carón dunha balea

sentirse á vez
feble e tranquilo
 

estirarse como se fose posíbel
percorrerlle a pel
lisa e fría
 
 

a balea é metálica

treme no contacto coa man
e produce melodías grises
 
 
 

as campás todas
da cidade de utrecht
estiveron nun tempo
afinadas con precisión milimétrica

do traballo minucioso
ocupárase van eyck
jacobus
músico
 
 

resultaba estraña aquela harmonía
porque o toque das campás adoita ser
disonante
 

pero van eyck procuraba
que fosen reflexo
da imaxe que el tiña de deus

da exactitude
que ao seu deus lle supoñía
 
 
 

o canto da balea non é
simétrico
son impuros os harmónicos que produce
se a rozas

se apalpas as costras
que medran no seu lombo
 

ela semella conservar memoria
de todas as singraduras

pero en realidade esquece
mesmo a corrente na que paira
 

porque a memoria é náufraga
e doe
 
 
 

imaxina unha igrexa de utrecht
tal como a representaría
calquera pintor da época

liñas que se proxectan cara ao alto
igual que ascende a luz
e delimita volumes

espazos de penumbra
 

igual que está feito de liñas de luz
e sombras
o corazón dos homes
 
 
 

navegar a carón dunha balea
sentir a fatiga toda da viaxe
e o descanso de saberse
imperfecto

do papel (fuxida 1)

este poema, que anteriormente chamaba “encerro” e agora vou cambiar a -curiosamente- “fuxidas”, está a darme bastante que remoer. e cando eu teño que darlle moitas voltas a un texto, con frecuencia acabo facéndoo desaparecer do libro.
de feito, na versión en papel deste poema hai un “eliminar?” escrito ao comezo. e estiven a punto. pero hai uns días ocorréuseme darlle unha volta á estrutura, a ver se funciona mellor.
veremos…
 

preludio

unha balea para a fuxida

unha cuncha escura
e resistente
na que atravesar o mundo
 

a viaxe carece de inquietude
 
 

describir o itinerario
nas paredes interiores

percorrer cos dedos os muros rugosos

enumerar ás apalpadas
unha paisaxe larga
e as pedras
coas que imos trazando o camiño
 
 

primeira fuxida

se cómpre fuxir
dun cárcere sórdido
a balea ten a cor das estradas
nas películas americanas

ocre e sol
area e o brillo no reflexo dun coche
que pasa a toda velocidade

como se existise o tempo
algunha dimensión do horizonte

 
 

segunda fuxida

se dun hospital psiquiátrico
tanto ten se é balea
ou tigre

navegar a pulso ao seu carón

atravesar a sabana
coa urxencia da fame

 

digresión

houbo unha vez un músico
que por non contaminar as súas obras
coa disonancia do imprevisíbel
decidiu pecharse no pequeno
mundo de seu

unha casa nas marxes
dunha pequena vila medieval
 

a arte nace de contemplar o mundo

pero tamén do estudo
a técnica
a introspección

 

en toda a súa vida
só unha vez cedeu á incerteza
e emprendeu a maior viaxe
que nunca fixera

unhas cantas decenas de millas
para mercar
nunha cidade próxima
un clave
 

imaxinar a súa inquietude
a cada dobra do itinerario

cada prega da paisaxe

sabendo que haberá transcribirse
en harmonías novas
cando por fin teña entre as mans
o novo instrumento
 
 

aquel músico nunca viu unha balea

mesmo é probábel
que nin escoitase da súa existencia
 
 

non é preciso atribuírlle
unha viaxe a venecia
para explicar a cor da auga que flúe
na disonancia que sobre o baixo
deseñan as frautas
 
 

coda

quen precisa fuxir
navegará coa balea
aínda que só sexa en soños

o ceo limpo
é unha transcrición do infinito

do papel (juan 1)

este poema e mais o de onte teñen uns cambios que van máis ou menos polo mesmo lado:
– alixeirar en xeral o texto, quitando algún verso, reorganizando a sintaxe dalgún fragmento
– mellorar o ritmo da lectura alongando un pouco algúns versos, o que lle dá máis fluidez ás imaxes

os poemas “de baleas”, entre outras cousas, veñen a saldar (sen pretender facelo de todo) unha débeda que teño coa miña historia persoal. xa que logo, ten moitas referencias á infancia e a arxentina.
a morte de gelman foi, dalgún xeito, un dos disparadores desta idea.
este poema é, pois, un poema importante no libro. digamos que o tronco da árbore.

e volveu macarena na inundación
como un camalote
cando o río era opaco e a esperanza
non minguaba
juan poeta
porque ti eras ti e o mar tan triste
cando envías luz
mesmo a morte devolve un violín
un verso

pola corrente do paraná
baixa unha balea
e ao chegar ao mar marrón
espállase en lianas e liques
cara á liña afiada do horizonte

macarena é tigre extraviado no río

pero percorre a cidade de silencios
coa calma de quen se sabe
collida da man morna das palabras

igual estabas ti
aquela vez única que nos vimos

o lique do teu rostro
iluminábase coa brasa do cigarro
na penumbra da rúa fría das tabernas
o porto non era o de tuñón
senón unha escenografía
sen berros da carga
nin laio de guindastres

a outra foto é nun bar

a luz que os cristais deixan fuxir
dálle á lembranza un matiz
irreal
ao tempo que quitabas
o abrigo

ao desprenderte do peso da tarde

dixeches cos ollos
unha frase de despedida

e a min despedíuseme unha patria
deixeiche ancorado
noutro porto de teu
na rúa aínda o fume
deseñaba a silueta
da balea errante na que viaxas

juan
e os mortos que arrastras

en papel

xa non sei cando deixei de usar papel para escribir literatura -ou calquera outra cousa-. mesmo os primeiros apuntamentos dun poema hai tempo que non son quen de facelos a man.
hai anos erguíame da cama e acendía o ordenador. agora teño na mesa de noite o teléfono móbil e utilizo algún programa de notas, preferentemente algún que sincronice as notas na nube. a idea é poder editar despois as notas desde o ordenador sen ter que transcribilas pero tamén vale como modo de asegurar que a información estea ben resgardada.

pero hai un punto no proceso de corrección en que aínda preciso poñer os textos en papel para poder corrixilos. é como se algúns problemas do texto non fosen visíbeis na pantalla. non teño unha explicación razoábel para isto.

o caso é que estou nun punto do desenvolvemento do libro no que preciso empezar a procurar versións máis finas dos poemas.

(os que non evoluíron desde as notas iniciais é posíbel que nun prazo breve sexan retirados do libro: vacas, sereas, o que regresa da marea.) penso que co resto do material o libro podería estar ben.

xa que logo, montei os poemas nun documento de texto, imprimino e empecei a traballar.
non vou actualizar aínda ningún na rede porque quero darlles unha volta ás notas que fun tomando (e só tomei notas dos primeiros tres ou catro). pero si quería deixar constancia de que o meu silencio destes días non se debe a que abandonase o proxecto.

ademais, apetecíame amosar aquí unha páxina con notas. seguro que isto lle gustará a ramón nicolás.

clavel del aire

un novo texto. foi madurando na miña cabeza durante uns días a partir desa imaxe do clavel del aire. non sei que nome ten esa planta en galego. nin mesmo sei se ese nome é o que se lle dá nalgún sitio diferente de arxentina. hai un tango con ese título. no meu caso particular, o tango é anterior, probabelmente, ao primeiro contacto consciente coa flor. en todo caso, deixeille á planta -e mais ao poema- o nome en castelán. xa veremos o que fago con iso.

para arnaldo, que foi quen me regalou a imaxe da que nace o poema, e tamén para mechita.

 

n falaba dunha flor
que facía parte
das construcións da memoria de m

 

eran lembranzas
afastadas

con todo
volvera vela unha vez
enleada nos ferros dun balcón
na cidade do frío

fora unha fotografía cálida
naqueles meses de intemperies

 

pero no relato de
n
deviñera invasora

ocupábao todo
abafaba as árbores
até o exterminio

 

a paisaxe que deseñaba n
era nova

ou tal vez sexa
máis preciso dicir
que o relato causaba
nas postais da infancia de m
unha distorsión inesperada

 

m escoitábao
e debatíase entre o esforzo
de intercalar esa novidade
nas súas fotografías
ou facer
resistir
a paisaxe

 

é máis cálida
a memoria dun tempo
e un lugar inexistentes?

ou a certeza
de sabermos deseñar
territorios novos
aínda que doian?

 

tentar reconstruír unha patria
con palabras estranxeiras

e descubrila en músicas
estremas cálidas

 

o poema son traducións
transposicións

o negativo dunha foto
neboenta

unha voz cálida
debulla milongas de borges
con sonoridade brasileira

e graves e fermosas
disonancias
nas cordas da guitarra

harmonías novas
describen a infancia
mellor do que dá albiscado
o esquecemento

son iguais
as habitacións da memoria

igual de volátiles
tan mornas

e se fas preguntas
sobre o pasado

se procuras entender o presente
cuestionando a paisaxe

o mundo vólvese
inestábel
diría caetano

 

nesa vacilación está
o equilibrio

 

son iguais
as singraduras da balea

conservan memoria na pel
pero eses mapas son
invisíbeis aos seus ollos

campás

no mesmo sitio do que quitara o apuntamento sobre o músico do que falaba no post anterior, tomei nota da historia de jacob van eyck que afinou todas as campás da cidade de utrecht.
velaquí unha nova versión do poema “navegar a carón dunha balea”, no que apareceu van eyck e a súa procura da perfección.
dubidei porque me gustaba esa versión inicial tan breve e precisa, pero creo que aquí o poema ergue unha cor diferente e suxestiva.

 

navegar
a carón dunha balea

sentirse á vez
feble e tranquilo

 

alongar a man
como se fose posíbel
percorrer a pel lisa e fría

 

 

a balea é
unha campá

treme no contacto
co frío

e resoa en harmónicos
imperfectos

 

no século dezaseis
as campás todas da cidade
de utrecht
estaban afinadas
con precisión milimétrica

ocupárase
da laboura obsesiva
van eyck jacobus
músico

 

e resultaba estraña
aquela harmonía

 

porque as campás teñen sempre
unha sutil imprecisión

a disonancia que as fai
únicas

 

 

pero van eyck procuraba
que fosen
reflexo
da imaxe que el tiña
do seu deus

da perfección
que ao seu deus
lle supoñía

 

o canto da balea
non é simétrico

non son puros
os harmónicos que produce
se a rozas

 

imaxina que apalpas
as costras que medran
no lombo da balea

 

semellan conservar memoria
de todas as singraduras

pero en realidade
esquecen mesmo a corrente
na que pairan

porque a memoria é náufraga
e doe

 

 

imaxina unha igrexa
de utrecht
tal como a representaría
un pintor flamenco

liñas rectas de luz
que se proxectan cara ao alto

igual que ascende a luz

e no seu símbolo
delimitan espazos de penumbra

igual que está feito
de liñas de luz
e sombra
o corazón dos homes
piadosos

 

navegar a carón dunha balea

sentir a fatiga toda
da viaxe
e o descanso de saberse
imperfecto

un músico, unha viaxe

hai pouco dei por azar cunha anécdota dun músico, penso que do renacemento, que adicou a súa vida enteira a compoñer e dar aulas. en toda a súa vida nunca saíu da pequena cidade na que vivía. só unha vez fixo unha viaxe até unha cidade próxima para mercar un instrumento musical.
logo decateime de que había un nexo interesante entre esa historia e o poema que empezou falando do encerro, despois parecía fixar o centro máis na fuxida e agora, outra vez, semella recuperar esa idea orixinal do estar pechado.
non conservo a fonte da historia nin tampouco o nome do músico. tanto ten.
aquí a nova versión do poema:

pensar nunha balea
como unha cuncha
escura
na que atravesar o mundo

desde dentro non se ve
a paisaxe o tempo
que medra sen pausa

 

a viaxe carece de inquietude

 

describir o itinerario
nas paredes interiores da balea

percorrer cos dedos
os muros rugosos

enumerar
ás apalpadas
unha paisaxe larga

e as pedras
do camiño que a atravesa

 

pensar nunha balea
para escapar do encerro

 

se é un cárcere sórdido
a balea ten a cor das estradas
das películas americanas

ocre e sol
area e o brillo
no reflexo dun coche
que pasa a toda velocidade

como se existise o tempo
algunha dimensión do horizonte

 

se é para fuxir
dun hospital psiquiátrico
require só dunha balea
ou tigre

navegar a pulso
ao seu carón

atravesar a sabana
coa urxencia da fame

 

imaxinar un músico
que non desexa saír
do seu pequeno espazo

por non contaminar
as súas composicións
coa disonancia do
imprevisíbel
que trae consigo toda viaxe

 

unha casa nas marxes
dalgunha pequena
vila medieval

a arte nace
de contemplar o mundo

pero tamén do estudo
a técnica
a introspección

 

só unha vez
cede ao impulso
e emprende a maior viaxe
de toda a súa vida

unhas cantas decenas
de millas
para mercar
nunha cidade próxima
un clave

 

imaxinar a súa inquietude
a cada dobra
do itinerario

a cada prega da paisaxe

 

pero sabendo que haberá
transcribirse
en harmonías novas
no novo instrumento

 

o músico nunca verá
unha balea

mesmo é probábel
que nin escoite falar
da súa existencia

 

non é preciso atribuírlle
unha viaxe a venecia
para explicar a cor
da auga que flúe
na disonancia que sobre o baixo
deseñan as frautas

 

quen está preso
navegará coa balea
aínda que só sexa en soños

 

o ceo limpo
é unha metáfora da metáfora do infinito

juan e as baleas

este poema tal vez sexa a razón de existir deste libro.
non sei se é o mellor da serie. non sei sequera se é un bo poema. hai demasiadas interferencias como para estar certo de algo.
pero é un poema que me importa a min. que me marca a min.
isto non sempre é xusto para un lector.
eu só espero, coma sempre, que cada quen faga deste juan a súa patria.

e volveu macarena como un camalote
traída pola inundación

cando o río era maré opaca
e a esperanza non minguaba
juan poeta
só porque ti eras ti
e o mar tan triste

cando envías luz
mesmo a morte devolve
un violín un paxaro un
verso

 

a balea baixa
pola corrente do paraná
e ao chegar ao mar marrón
espállase en lianas e liques
cara a liña crecha do horizonte

 

macarena é tigre
extraviado no río

pero percorre as rúas
da cidade de silencios
coa calma de quen se sabe
collida da man morna das palabras

 

igual estabas ti
aquela vez única que nos vimos

o argazo do rostro iluminábase
coa brasa do cigarro
na penumbra da rúa fría das tabernas

e o porto non era o de tuñón
senón un escenario
sen os berros da carga
nin o xemido das grúas

 

a seguinte foto é nun bar

a luz que se espalla
a través dos vidros
dálle á imaxe un matiz irreal

como unha película

unha esperanza

 

dixeches coa mirada
unha frase de despedida

e a min despedíuseme unha patria

 

e ti fuches quedando
ancorado nalgún outro
porto de teu

 

na rúa aínda o fume
deseñaba a silueta
da balea errante na que viaxas

 

a que che leva no interior
como a xonás
juan
e os mortiños que arrastramos

cada un coa nosa maleta
pecha
para resgardar a memoria
e os ollos

coa vista no horizonte

non pensaba meterme con este texto aínda porque tiña a impresión de que ía ser un proceso duro. pero visto así, en verso, semella fluír con naturalidade.
as baleas están só no título porque non precisan estar dentro.
e tal vez sexa a única razón pola que acabe conservándolles títulos a todos os textos na versión final.

 

el aínda era novo
e ela xa regresara
unha vez da morte

ela construía preguntas
e el poñíase triste
cando unha palabra faltaba
ao encontro

esa teima tan súa
polos límites

 

ela navegaba
entre a serenidade do abismo
e a tensión do verso

e el anoábase ao mastro
para que non o arrastrasen as ondas

 

nun alto
fronte ao mar de vigo
os dous eran
tempestade calma

pero el teimaba en ancorar
nun seu pequeno
silencio descuberto

 

ela era pantera na espreita

quería velo todo

 

séntese fráxil quen
diante do mundo
só pode interrogarse

pero ten o poder da dúbida
a firmeza de non deixarse
aloumiñar polo afago

 

agora el vai máis vello
máis do que ela poderá ser nunca

e xa non procura respostas

 

aprendeu a catar
o recendo cálido do inesperado

que a poesía é disonante coas certezas

(pensou niso sen saber
que fora ela
quen o agasallara co sabor do vago
a beleza
das perspectivas imprevistas)

 

e nas palabras paira
cos ollos dela
enchoupados na roupa para sempre