Arquivo da categoría: juan

ao regresar de buenos aires

no mes de xullo pasado estiven en buenos aires. por unha serie de sorpresas encadeadas, tiven ocasión de ler poemas en público por primeira vez. por primeira vez na miña cidade.
foi unha experiencia fermosa e inesquecíbel da que xa deixarei constancia gráfica un día destes.
o que me interesa contar é que, para ese recital, preparei algunhas traducións destes poemas de baleas.
como penso que xa contei algunha vez, o proceso de tradución dos meus textos permíteme descubrir cousas que antes non vira neles. hai un tempo fixera unhas traducións para consumo propio e xa me serviran para facer algunhas correccións pero estas foron feitas moito máis a conciencia e redundan en moitas correccións nos textos en galego.
sen moito tardar hei colgar tamén estas traducións, porque me parece que os textos adquiren outra cor (ademais de que, aproveitando a miña dobre condición de autor e tradutor, permitinme moitas licenzas e penso que o resultado pode ser interesante de ler).
polo de agora hei deixar constancia dos cambios que sufriron os poemas na súa versión orixinal en galego.
neste primeiro post da serie, ocúpome dos tres primeiros poemas do libro. nos próximos días seguirei co resto.

ulises
recuperei a sintaxe con recendo a gelman da segunda estrofa do poema.
substituín a expresión “nos versos” por “no texto” nun fragmento do medio para evitar a reiteración de “versos” que aparece uns versos despois.
corrixín unha referencia ao poema de gelman que era errónea: o que non é quen de esquecer bonpland é a imaxe da lúa no xeonllo de nunu. eu escribira “as flores no colo de nunu”. a lúa ocupa agora o sitio das flores. pero deixei o colo porque me cadraba mellor na sonoridade do poema (aínda que na versión en castelán puxen “rodilla”).
e, sobre todo, quiteille varios versos ao final do poema. non eran malos versos, penso. e teñen imaxes acaídas. pero penso que o poema gaña deixando de lado esa información e rematando na imaxe de ulises extraviado polos mares despois de que a balea marchase para sempre.

juan
aquí só unha pequena corrección para evitar a reiteración dunha preposición nun verso.

navegar a carón dunha balea
neste texto engadín un pronome para aclarar o significado dun verso e mais xuntei nun só verso os dous últimos porque esa pausa resultábame algo artificiosa.

xa case

ulises

cando empecei a escribir o poema de ulises, estaba a reler algúns textos de juan gelman que son moi familiares para min non polos libros -foi hai pouco que lin por primeira vez este poema do botánico nun libro- senón polas cancións que deste e doutros poemas de gelman fixo juan cedrón.
aquí unha versión en directo gravada no canal encuentro.

o meu amigo celso díxome un día que cando está a escribir un libro, non le poesía en absoluto, para non contaminarse das sonoridades doutras poéticas.
eu teño moi asumido que a miña poesía é toda ela unha contaminación das voces de outros.
o caso é que este poema ten, desde o comezo, algúns versos que beben o seu ritmo, a súa sintaxe, deste poema de gelman, coa voz de cedrón.
e como este libro é de homenaxes, deixei constancia desa interferencia nos propios versos do poema.
pero había algo nesta pública renuncia que non acababa de pechar desde o principio.
hoxe deixo unha nova versión deste poema, onde aparecen as interferencias pero omitín os lamentos porque, certamente, non existen.

juan

este libro é unha especie de amábel rendición de contas aos anos que pasei en arxentina, onde souben o que era a poesía (ou igual aínda non sei) e tentei os meus primeiros tatexos no papel. hoxe reconstruínme noutro punto do mapa pero eses ecos están aí.
un amigo meu diría que non podo rendir contas a arxentina, a buenos aires, a gelman, a tuñón noutra lingua que non sexa aquela. non concordo. pero si recoñezo que o libro necesitas unhas licenzas lingüísticas inevitábeis. por iso sobrevive o “clavel del aire” (falaba disto hai pouco) e, neste poema a gelman, o “camalote” e ese “vos” que era “ti” até a versión anterior pero que tampouco non acababa de cadrarme.
eu trataría a gelman (trateino, cando nos vimos aquela vez) de “usté”. pero o verso é máis amigo. ou iso é o que me gustaría pensar.

juancito caminador

só unha nota: o comezo do poema de juancito caminador tamén ten o ritmo deses versos de gelman. juancito caminador é un fío ao outro poeta que marca liña a liña moitas das cousas que eu escribo: raúl gonzález tuñón.

vense baleas no horizonte do mar de vigo

ao final deste poema hai unha rima que estou empeñado en quitar pero cústame moito desfacerme de calquera das dúas palabras que alí riman:

descubriu a beleza
das perspectivas imprevistas

e que a poesía é disonante coas certezas

clavel del aire

neste poema, quiteille as itálicas ao nome da flor. se asumo o nome arxentino da flor no poema, deixo de ver a palabra como un termo estranxeiro.
nalgúns dos poemas deste libro, como noutro que está a piques de saír, as itálicas están como un modo de explicitar os diálogos que ás veces se producen dentro mesmo do texto entre dúas voces, dúas perspectivas que conversan.

magalhães

e unha cuestión de forma para rematar esta revisión: na última parte do poema de magalhães, descubrín que había cinco ou seis formas do verbo “atopar”. substituínas case todas.

poñendo en limpo

sigo revisando os textos e empezo a facer novas versións en limpo a ver como funcionan.
no poema de “ulises“, atopo un erro de concordancia na última estrofa.
en “juan“, corrixín un pronome e alterei algúns saltos de verso, sobre todo ao comezo.
atopei (e corrixín) outro erro de concordancia en “navegar a carón dunha balea“. tamén modifiquei mínimamente un verso porque tiña unha referencia que quedaba moi lonxe e pensei que igual merecía aclaración.
no poema de “juancito caminador” simplemente incrementei un pouco un salto de estrofa para darlle á lectura unha pausa necesaria.
en “clavel del aire” fixen un pequeno cambio no comezo, para engadir o nome da flor no texto porque xa dixen que os títulos son só para simplificar as referencias pero os poemas, na edición final, non terán. existe un motivo para conservar en castelán este nome, igual que conservo o “camalote” no comezo do poema “juan“. pero existen outros para buscarlle unha tradución, que a ten, como xa comentou no seu día elvira ribeiro en facebook. cando me decante por unha alternativa, explicareime.

do papel (juan 1)

este poema e mais o de onte teñen uns cambios que van máis ou menos polo mesmo lado:
– alixeirar en xeral o texto, quitando algún verso, reorganizando a sintaxe dalgún fragmento
– mellorar o ritmo da lectura alongando un pouco algúns versos, o que lle dá máis fluidez ás imaxes

os poemas “de baleas”, entre outras cousas, veñen a saldar (sen pretender facelo de todo) unha débeda que teño coa miña historia persoal. xa que logo, ten moitas referencias á infancia e a arxentina.
a morte de gelman foi, dalgún xeito, un dos disparadores desta idea.
este poema é, pois, un poema importante no libro. digamos que o tronco da árbore.

e volveu macarena na inundación
como un camalote
cando o río era opaco e a esperanza
non minguaba
juan poeta
porque ti eras ti e o mar tan triste
cando envías luz
mesmo a morte devolve un violín
un verso

pola corrente do paraná
baixa unha balea
e ao chegar ao mar marrón
espállase en lianas e liques
cara á liña afiada do horizonte

macarena é tigre extraviado no río

pero percorre a cidade de silencios
coa calma de quen se sabe
collida da man morna das palabras

igual estabas ti
aquela vez única que nos vimos

o lique do teu rostro
iluminábase coa brasa do cigarro
na penumbra da rúa fría das tabernas
o porto non era o de tuñón
senón unha escenografía
sen berros da carga
nin laio de guindastres

a outra foto é nun bar

a luz que os cristais deixan fuxir
dálle á lembranza un matiz
irreal
ao tempo que quitabas
o abrigo

ao desprenderte do peso da tarde

dixeches cos ollos
unha frase de despedida

e a min despedíuseme unha patria
deixeiche ancorado
noutro porto de teu
na rúa aínda o fume
deseñaba a silueta
da balea errante na que viaxas

juan
e os mortos que arrastras

en papel

xa non sei cando deixei de usar papel para escribir literatura -ou calquera outra cousa-. mesmo os primeiros apuntamentos dun poema hai tempo que non son quen de facelos a man.
hai anos erguíame da cama e acendía o ordenador. agora teño na mesa de noite o teléfono móbil e utilizo algún programa de notas, preferentemente algún que sincronice as notas na nube. a idea é poder editar despois as notas desde o ordenador sen ter que transcribilas pero tamén vale como modo de asegurar que a información estea ben resgardada.

pero hai un punto no proceso de corrección en que aínda preciso poñer os textos en papel para poder corrixilos. é como se algúns problemas do texto non fosen visíbeis na pantalla. non teño unha explicación razoábel para isto.

o caso é que estou nun punto do desenvolvemento do libro no que preciso empezar a procurar versións máis finas dos poemas.

(os que non evoluíron desde as notas iniciais é posíbel que nun prazo breve sexan retirados do libro: vacas, sereas, o que regresa da marea.) penso que co resto do material o libro podería estar ben.

xa que logo, montei os poemas nun documento de texto, imprimino e empecei a traballar.
non vou actualizar aínda ningún na rede porque quero darlles unha volta ás notas que fun tomando (e só tomei notas dos primeiros tres ou catro). pero si quería deixar constancia de que o meu silencio destes días non se debe a que abandonase o proxecto.

ademais, apetecíame amosar aquí unha páxina con notas. seguro que isto lle gustará a ramón nicolás.

juan e as baleas

este poema tal vez sexa a razón de existir deste libro.
non sei se é o mellor da serie. non sei sequera se é un bo poema. hai demasiadas interferencias como para estar certo de algo.
pero é un poema que me importa a min. que me marca a min.
isto non sempre é xusto para un lector.
eu só espero, coma sempre, que cada quen faga deste juan a súa patria.

e volveu macarena como un camalote
traída pola inundación

cando o río era maré opaca
e a esperanza non minguaba
juan poeta
só porque ti eras ti
e o mar tan triste

cando envías luz
mesmo a morte devolve
un violín un paxaro un
verso

 

a balea baixa
pola corrente do paraná
e ao chegar ao mar marrón
espállase en lianas e liques
cara a liña crecha do horizonte

 

macarena é tigre
extraviado no río

pero percorre as rúas
da cidade de silencios
coa calma de quen se sabe
collida da man morna das palabras

 

igual estabas ti
aquela vez única que nos vimos

o argazo do rostro iluminábase
coa brasa do cigarro
na penumbra da rúa fría das tabernas

e o porto non era o de tuñón
senón un escenario
sen os berros da carga
nin o xemido das grúas

 

a seguinte foto é nun bar

a luz que se espalla
a través dos vidros
dálle á imaxe un matiz irreal

como unha película

unha esperanza

 

dixeches coa mirada
unha frase de despedida

e a min despedíuseme unha patria

 

e ti fuches quedando
ancorado nalgún outro
porto de teu

 

na rúa aínda o fume
deseñaba a silueta
da balea errante na que viaxas

 

a que che leva no interior
como a xonás
juan
e os mortiños que arrastramos

cada un coa nosa maleta
pecha
para resgardar a memoria
e os ollos