Arquivo da categoría: navegar a carón dunha balea

ao regresar de buenos aires (2)

seguimos coas correccións froito das voltas que lle dei aos textos para o recital de buenos aires.

navegar a carón dunha balea
cando traducín este texto, conxuguei correctamente -sen darme conta- un verbo que, na versión en galego estaba mal concordado. igual é unha concordancia estraña: na estrofa

pero el procuraba
que fose reflexo
da imaxe que el tiña de deus

o ferbo “fose” debería estar en plural porque se refire ás campás, aínda que quede unha estrofa no medio na que se fala de “o toque” e de “harmonía”, dous substantivos en singular que ben poderían xustificar o verbo en singular.

a maiores, vou cambiar unha palabra na estrofa seguinte:

igual que está feito de liñas de luz
e sombras
o corazón dos homes

non me acababa de convencer ese uso xenérico de “homes”. non adoito empeñarme moito en evitar o masculino xenérico pero neste poema esta palabra incomodábame. mantívena até o de agora porque, ao tempo, o verso quere ter ecos do rexistro bíblico. pero ocorréuseme, ao facer a tradución ao castelán, unha fórmula que non perde o ton e mais evita ese uso non por tradicional menos discutíbel. a estrofa, xa que logo, quedará así:

igual que está feito de liñas de luz
e sombras
o corazón das xentes

juancito caminador
cambiei a orde das tres imaxes que compoñen o texto porque o conxunto terminaba moi “abaixo” (metáfora emocional) e prefería que acabase máis “arriba”.
tamén quitei un verso porque soaba algo tópico.

e mergulla na noite
na xenebra
no poema

simplifiquei unha imaxe na parte dous

a nena con vestido de domingo -> a nena vestida de domingo

ao regresar de buenos aires

no mes de xullo pasado estiven en buenos aires. por unha serie de sorpresas encadeadas, tiven ocasión de ler poemas en público por primeira vez. por primeira vez na miña cidade.
foi unha experiencia fermosa e inesquecíbel da que xa deixarei constancia gráfica un día destes.
o que me interesa contar é que, para ese recital, preparei algunhas traducións destes poemas de baleas.
como penso que xa contei algunha vez, o proceso de tradución dos meus textos permíteme descubrir cousas que antes non vira neles. hai un tempo fixera unhas traducións para consumo propio e xa me serviran para facer algunhas correccións pero estas foron feitas moito máis a conciencia e redundan en moitas correccións nos textos en galego.
sen moito tardar hei colgar tamén estas traducións, porque me parece que os textos adquiren outra cor (ademais de que, aproveitando a miña dobre condición de autor e tradutor, permitinme moitas licenzas e penso que o resultado pode ser interesante de ler).
polo de agora hei deixar constancia dos cambios que sufriron os poemas na súa versión orixinal en galego.
neste primeiro post da serie, ocúpome dos tres primeiros poemas do libro. nos próximos días seguirei co resto.

ulises
recuperei a sintaxe con recendo a gelman da segunda estrofa do poema.
substituín a expresión “nos versos” por “no texto” nun fragmento do medio para evitar a reiteración de “versos” que aparece uns versos despois.
corrixín unha referencia ao poema de gelman que era errónea: o que non é quen de esquecer bonpland é a imaxe da lúa no xeonllo de nunu. eu escribira “as flores no colo de nunu”. a lúa ocupa agora o sitio das flores. pero deixei o colo porque me cadraba mellor na sonoridade do poema (aínda que na versión en castelán puxen “rodilla”).
e, sobre todo, quiteille varios versos ao final do poema. non eran malos versos, penso. e teñen imaxes acaídas. pero penso que o poema gaña deixando de lado esa información e rematando na imaxe de ulises extraviado polos mares despois de que a balea marchase para sempre.

juan
aquí só unha pequena corrección para evitar a reiteración dunha preposición nun verso.

navegar a carón dunha balea
neste texto engadín un pronome para aclarar o significado dun verso e mais xuntei nun só verso os dous últimos porque esa pausa resultábame algo artificiosa.

poñendo en limpo

sigo revisando os textos e empezo a facer novas versións en limpo a ver como funcionan.
no poema de “ulises“, atopo un erro de concordancia na última estrofa.
en “juan“, corrixín un pronome e alterei algúns saltos de verso, sobre todo ao comezo.
atopei (e corrixín) outro erro de concordancia en “navegar a carón dunha balea“. tamén modifiquei mínimamente un verso porque tiña unha referencia que quedaba moi lonxe e pensei que igual merecía aclaración.
no poema de “juancito caminador” simplemente incrementei un pouco un salto de estrofa para darlle á lectura unha pausa necesaria.
en “clavel del aire” fixen un pequeno cambio no comezo, para engadir o nome da flor no texto porque xa dixen que os títulos son só para simplificar as referencias pero os poemas, na edición final, non terán. existe un motivo para conservar en castelán este nome, igual que conservo o “camalote” no comezo do poema “juan“. pero existen outros para buscarlle unha tradución, que a ten, como xa comentou no seu día elvira ribeiro en facebook. cando me decante por unha alternativa, explicareime.

retoques en “navegar a carón dunha balea”

reformular unha estrofa, simplificar algúns cortes de verso, …
pequenas correccións para mellorar a fluidez do texto.

navegar a carón dunha balea

sentirse á vez
feble e tranquilo
 

estirarse como se fose posíbel
percorrerlle a pel
lisa e fría
 
 

a balea é metálica

treme no contacto coa man
e produce melodías grises
 
 

o músico jacobus van eyck
ocupouse nun tempo
de manter afinadas
con precisión milimétrica
as campás todas da cidade de utrecht
 

resultaba estraña aquela
harmonía
porque o toque das campás
adoita ser disonante

pero el procuraba
que fosen reflexo
da imaxe que tiña de deus

da exactitude
que ao seu deus lle supoñía
 
 

o canto da balea non é
simétrico
son impuros os harmónicos que produce
se a rozas
 

se a apalpas
os calos que medran no seu lombo
semellan conservar memoria
de todas as singraduras

pero a balea esquece
mesmo a corrente na que paira
 

porque a memoria é náufraga
e doe
 
 

imaxina unha igrexa de utrecht
tal como a representaría
calquera pintor da época

liñas que se proxectan cara ao alto
igual que ascende a luz
e delimita volumes

espazos de penumbra
 

igual que está feito de liñas de luz
e sombras
o corazón dos homes
 
 

navegar a carón dunha balea

sentir a fatiga toda da viaxe
e o descanso de saberse
imperfecto

do papel (navegar 1)

con este texto sucédeme case o contrario que co anterior: as diferentes versión apenas se diferencian unhas das outras. neste caso, retoquei algo algúns cortes de verso para poñelos máis na liña das correccións que fixera nos outros. tamén lle dei unha volta á sintaxe dalgún fragmento que non acababa de pechar de todo.
 

navegar a carón dunha balea

sentirse á vez
feble e tranquilo
 

estirarse como se fose posíbel
percorrerlle a pel
lisa e fría
 
 

a balea é metálica

treme no contacto coa man
e produce melodías grises
 
 
 

as campás todas
da cidade de utrecht
estiveron nun tempo
afinadas con precisión milimétrica

do traballo minucioso
ocupárase van eyck
jacobus
músico
 
 

resultaba estraña aquela harmonía
porque o toque das campás adoita ser
disonante
 

pero van eyck procuraba
que fosen reflexo
da imaxe que el tiña de deus

da exactitude
que ao seu deus lle supoñía
 
 
 

o canto da balea non é
simétrico
son impuros os harmónicos que produce
se a rozas

se apalpas as costras
que medran no seu lombo
 

ela semella conservar memoria
de todas as singraduras

pero en realidade esquece
mesmo a corrente na que paira
 

porque a memoria é náufraga
e doe
 
 
 

imaxina unha igrexa de utrecht
tal como a representaría
calquera pintor da época

liñas que se proxectan cara ao alto
igual que ascende a luz
e delimita volumes

espazos de penumbra
 

igual que está feito de liñas de luz
e sombras
o corazón dos homes
 
 
 

navegar a carón dunha balea
sentir a fatiga toda da viaxe
e o descanso de saberse
imperfecto

campás

no mesmo sitio do que quitara o apuntamento sobre o músico do que falaba no post anterior, tomei nota da historia de jacob van eyck que afinou todas as campás da cidade de utrecht.
velaquí unha nova versión do poema “navegar a carón dunha balea”, no que apareceu van eyck e a súa procura da perfección.
dubidei porque me gustaba esa versión inicial tan breve e precisa, pero creo que aquí o poema ergue unha cor diferente e suxestiva.

 

navegar
a carón dunha balea

sentirse á vez
feble e tranquilo

 

alongar a man
como se fose posíbel
percorrer a pel lisa e fría

 

 

a balea é
unha campá

treme no contacto
co frío

e resoa en harmónicos
imperfectos

 

no século dezaseis
as campás todas da cidade
de utrecht
estaban afinadas
con precisión milimétrica

ocupárase
da laboura obsesiva
van eyck jacobus
músico

 

e resultaba estraña
aquela harmonía

 

porque as campás teñen sempre
unha sutil imprecisión

a disonancia que as fai
únicas

 

 

pero van eyck procuraba
que fosen
reflexo
da imaxe que el tiña
do seu deus

da perfección
que ao seu deus
lle supoñía

 

o canto da balea
non é simétrico

non son puros
os harmónicos que produce
se a rozas

 

imaxina que apalpas
as costras que medran
no lombo da balea

 

semellan conservar memoria
de todas as singraduras

pero en realidade
esquecen mesmo a corrente
na que pairan

porque a memoria é náufraga
e doe

 

 

imaxina unha igrexa
de utrecht
tal como a representaría
un pintor flamenco

liñas rectas de luz
que se proxectan cara ao alto

igual que ascende a luz

e no seu símbolo
delimitan espazos de penumbra

igual que está feito
de liñas de luz
e sombra
o corazón dos homes
piadosos

 

navegar a carón dunha balea

sentir a fatiga toda
da viaxe
e o descanso de saberse
imperfecto

axustes iniciais

no texto “navegar a carón dunha balea” había un fragmento que non correspondía:

os nenos achéganse
cos pés na area
e observan con distancia
a balea non pode moverse pero aterra

movino para o sitio correcto, que é “varadura” e mais aproveitei para darlle un retoque formal

unha balea / varada na praia / é como a ruina dun / imperio // unha postal imposíbel / no centro da paisaxe
o son / da súa respiración feble /
non parece que fose / morrer // cando menos non ten / esa tensión do horizonte / senón a conciencia de ser / ela mesma todo un final
o xesto da agonía da balea / ten unha morea de océanos / atenta /
un conxunto caótico / de paisaxes e aves / unha historia en suspenso / unha espera deitada /
se falas con ela / parecerá que escoita / a túa dor / coa calma da pleamar

os nenos que se achegan / pés na area fría / observan con distancia

a balea non pode moverse pero aterra