Arquivo da categoría: ulises

ao regresar de buenos aires

no mes de xullo pasado estiven en buenos aires. por unha serie de sorpresas encadeadas, tiven ocasión de ler poemas en público por primeira vez. por primeira vez na miña cidade.
foi unha experiencia fermosa e inesquecíbel da que xa deixarei constancia gráfica un día destes.
o que me interesa contar é que, para ese recital, preparei algunhas traducións destes poemas de baleas.
como penso que xa contei algunha vez, o proceso de tradución dos meus textos permíteme descubrir cousas que antes non vira neles. hai un tempo fixera unhas traducións para consumo propio e xa me serviran para facer algunhas correccións pero estas foron feitas moito máis a conciencia e redundan en moitas correccións nos textos en galego.
sen moito tardar hei colgar tamén estas traducións, porque me parece que os textos adquiren outra cor (ademais de que, aproveitando a miña dobre condición de autor e tradutor, permitinme moitas licenzas e penso que o resultado pode ser interesante de ler).
polo de agora hei deixar constancia dos cambios que sufriron os poemas na súa versión orixinal en galego.
neste primeiro post da serie, ocúpome dos tres primeiros poemas do libro. nos próximos días seguirei co resto.

ulises
recuperei a sintaxe con recendo a gelman da segunda estrofa do poema.
substituín a expresión “nos versos” por “no texto” nun fragmento do medio para evitar a reiteración de “versos” que aparece uns versos despois.
corrixín unha referencia ao poema de gelman que era errónea: o que non é quen de esquecer bonpland é a imaxe da lúa no xeonllo de nunu. eu escribira “as flores no colo de nunu”. a lúa ocupa agora o sitio das flores. pero deixei o colo porque me cadraba mellor na sonoridade do poema (aínda que na versión en castelán puxen “rodilla”).
e, sobre todo, quiteille varios versos ao final do poema. non eran malos versos, penso. e teñen imaxes acaídas. pero penso que o poema gaña deixando de lado esa información e rematando na imaxe de ulises extraviado polos mares despois de que a balea marchase para sempre.

juan
aquí só unha pequena corrección para evitar a reiteración dunha preposición nun verso.

navegar a carón dunha balea
neste texto engadín un pronome para aclarar o significado dun verso e mais xuntei nun só verso os dous últimos porque esa pausa resultábame algo artificiosa.

xa case

ulises

cando empecei a escribir o poema de ulises, estaba a reler algúns textos de juan gelman que son moi familiares para min non polos libros -foi hai pouco que lin por primeira vez este poema do botánico nun libro- senón polas cancións que deste e doutros poemas de gelman fixo juan cedrón.
aquí unha versión en directo gravada no canal encuentro.

o meu amigo celso díxome un día que cando está a escribir un libro, non le poesía en absoluto, para non contaminarse das sonoridades doutras poéticas.
eu teño moi asumido que a miña poesía é toda ela unha contaminación das voces de outros.
o caso é que este poema ten, desde o comezo, algúns versos que beben o seu ritmo, a súa sintaxe, deste poema de gelman, coa voz de cedrón.
e como este libro é de homenaxes, deixei constancia desa interferencia nos propios versos do poema.
pero había algo nesta pública renuncia que non acababa de pechar desde o principio.
hoxe deixo unha nova versión deste poema, onde aparecen as interferencias pero omitín os lamentos porque, certamente, non existen.

juan

este libro é unha especie de amábel rendición de contas aos anos que pasei en arxentina, onde souben o que era a poesía (ou igual aínda non sei) e tentei os meus primeiros tatexos no papel. hoxe reconstruínme noutro punto do mapa pero eses ecos están aí.
un amigo meu diría que non podo rendir contas a arxentina, a buenos aires, a gelman, a tuñón noutra lingua que non sexa aquela. non concordo. pero si recoñezo que o libro necesitas unhas licenzas lingüísticas inevitábeis. por iso sobrevive o “clavel del aire” (falaba disto hai pouco) e, neste poema a gelman, o “camalote” e ese “vos” que era “ti” até a versión anterior pero que tampouco non acababa de cadrarme.
eu trataría a gelman (trateino, cando nos vimos aquela vez) de “usté”. pero o verso é máis amigo. ou iso é o que me gustaría pensar.

juancito caminador

só unha nota: o comezo do poema de juancito caminador tamén ten o ritmo deses versos de gelman. juancito caminador é un fío ao outro poeta que marca liña a liña moitas das cousas que eu escribo: raúl gonzález tuñón.

vense baleas no horizonte do mar de vigo

ao final deste poema hai unha rima que estou empeñado en quitar pero cústame moito desfacerme de calquera das dúas palabras que alí riman:

descubriu a beleza
das perspectivas imprevistas

e que a poesía é disonante coas certezas

clavel del aire

neste poema, quiteille as itálicas ao nome da flor. se asumo o nome arxentino da flor no poema, deixo de ver a palabra como un termo estranxeiro.
nalgúns dos poemas deste libro, como noutro que está a piques de saír, as itálicas están como un modo de explicitar os diálogos que ás veces se producen dentro mesmo do texto entre dúas voces, dúas perspectivas que conversan.

magalhães

e unha cuestión de forma para rematar esta revisión: na última parte do poema de magalhães, descubrín que había cinco ou seis formas do verbo “atopar”. substituínas case todas.

poñendo en limpo

sigo revisando os textos e empezo a facer novas versións en limpo a ver como funcionan.
no poema de “ulises“, atopo un erro de concordancia na última estrofa.
en “juan“, corrixín un pronome e alterei algúns saltos de verso, sobre todo ao comezo.
atopei (e corrixín) outro erro de concordancia en “navegar a carón dunha balea“. tamén modifiquei mínimamente un verso porque tiña unha referencia que quedaba moi lonxe e pensei que igual merecía aclaración.
no poema de “juancito caminador” simplemente incrementei un pouco un salto de estrofa para darlle á lectura unha pausa necesaria.
en “clavel del aire” fixen un pequeno cambio no comezo, para engadir o nome da flor no texto porque xa dixen que os títulos son só para simplificar as referencias pero os poemas, na edición final, non terán. existe un motivo para conservar en castelán este nome, igual que conservo o “camalote” no comezo do poema “juan“. pero existen outros para buscarlle unha tradución, que a ten, como xa comentou no seu día elvira ribeiro en facebook. cando me decante por unha alternativa, explicareime.

axustes aquí e alá

no poema de magallães, fixen algúns pequenos cambios:
partín dous versos moi longos
retoquei algúns versos (unha palabriña aquí, outra alá)
reestruturei os cortes de verso da última estrofa.

no poema de ulises:
engadín uns espazos maiores entre algunhas estrofas
quitei un pequeno verso
partín en dous outro
e cambiei un “derradeiro” por “último” aínda que non estou moi seguro… o “derradeiro” érao para o ulises do poema, porque non sabía o seu destino. pero despois non o foi…

no da balea varada, deille unha voltiña a unha parte que non acababa de soarme de todo ben.

no poema do encerro (ou da fuxida):
modifiquei un verso para evitar a reiteración dunha palabra
e mais espallei un pouco unha imaxe para redondear o sentido e, de paso, mellorar o ritmo da estrofa
por último puxen un par de estrofas un algo máis á dereita e cambieinas a itálica para que a enumeración de ideas tivese un aquel de diálogo que lle dá máis fluidez, penso, ao poema

e a ver se este 1 de maio aínda dá para algo máis.

ulises en verso

teño moitas dúbidas con este poema. polo de agora míroo como un xogo a modo de homenaxe cos ritmos e as melodías dun poema de juan gelman. pero igual máis adiante decido que debe coller uns tempos máis seus.

por certo: gelman atravesa en moitas direccións estes poemas todos. hai un adicado directamente a el, pero é en xeral unha metáfora de paisaxes de meu que (dun xeito inconsciente ou non tanto) sempre estiveran lonxe dos meus poemas.

velaquí unha nova versión do poema de ulises:

 

cando regresaba ulises
dos restos calcinados de troia
foi tentado por sereas
atacado por ciclopes

pero por ningunha destas criaturas foi vencido

a sintaxe deste verso é de gelman

navegou ulises
con valor ou inconsciencia

navegaron
el e os seus compañeiros

moitos mares

e cando finalmente
decidiu encamiñarse cara a penélope

tornar á india
diría gelman
do naturalista francés aimé bonpland

cando colleu
ulises
camiño á illa de seu

ao lar
para deixarse morrer
nese seu acubillo

aínda que nunca se sabe se son de un
as cousas que deixamos atrás hai mil anos

nese seu derradeiro
camiño
atopou unha balea
e marchou detrás do seu ronsel

do ronsel que o seu canto
deseñaba nas ondas

é imposíbel
ríndome

por moito que procure a miña propia
melodía
o texto ten a do poema de gelman
ou non son de ninguén
as melodías do verso
son de todos
feble consolo

e navegou
ulises
outros mares

e acaso esqueceu a penélope

bonpland non esqueceu nunca
as flores no colo de nunu
xunto á boca do orinoco

e penélope envelleceu aínda máis
se isto é posíbel

e tamén morreu

e morreu ulises vagabundo
solitario

(porque a balea é libre
e un día ao alborecer xa non estaba
e deixou a ulises
extraviado para sempre)

no seu vagar sen norte
non esqueceu ulises
agradecerlle a ítaca a viaxe

como mandara o poeta

e á balea
porque elas viven
aínda máis eternamente
que os poemas